Chloramphenicol: Breedspectrum Antibiotic voor Ernstige Infecties
Vergelijkbare producten
Chloramphenicol is een krachtig, breedspectrum antibioticum dat wordt ingezet bij ernstige bacteriële infecties wanneer andere antibiotica niet effectief zijn of niet kunnen worden gebruikt. Het behoort tot de fenicol-klasse en werkt door de eiwitsynthese in bacteriën te remmen, wat leidt tot bacteriostatische activiteit. Vanwege het risico op ernstige bijwerkingen, zoals beenmergdepressie, is het gebruik strikt voorbehouden aan situaties waarin de voordelen opwegen tegen de risico’s en onder zorgvuldige medische supervisie. Het is beschikbaar in verschillende toedieningsvormen, waaronder oogdruppels, zalven, orale preparaten en intraveneuze formuleringen, afhankelijk van de indicatie en ernst van de infectie.
Features
- Werkzaam tegen een breed scala aan grampositieve en gramnegatieve bacteriën
- Remt de bacteriële eiwitsynthese door binding aan de 50S-ribosomale subunit
- Goede weefselpenetratie, inclusief hersenvocht en oogweefsels
- Verschillende toedieningsvormen beschikbaar: systemisch (oraal, IV) en topisch (oogdruppels, zalf)
- Snel begin van werking na toediening
Benefits
- Effectieve behandeling van levensbedreigende infecties zoals meningitis en buiktyfus
- Therapeutische optie bij multiresistente bacteriële infecties
- Goede penetratie in moeilijk bereikbare weefsels en lichaamscompartimenten
- Snel klinisch response bij gevoelige pathogenen
- Topische formuleringen voor gerichte behandeling van ooginfecties
- Kosteneffectieve optie in bepaalde klinische scenario’s
Common use
Chloramphenicol wordt primair gebruikt voor de behandeling van ernstige infecties veroorzaakt door gevoelige micro-organismen. Systemisch gebruik is geïndiceerd bij meningitis veroorzaakt door Haemophilus influenzae, meningokokken of pneumokokken wanneer penicillines niet kunnen worden gebruikt. Het is ook effectief bij de behandeling van buiktyfus (Salmonella typhi), rickettsiosen en andere systemische infecties. Topisch wordt chloramphenicol veelvuldig toegepast bij bacteriële conjunctivitis, blefaritis en andere oppervlakkige ooginfecties. In sommige gevallen wordt het off-label gebruikt voor otitis externa en huidinfecties wanneer andere antibiotica niet effectief zijn.
Dosage and direction
De dosering van chloramphenicol varieert aanzienlijk afhankelijk van de infectielocatie, ernst, patiëntkenmerken en toedieningsvorm. Voor systemisch gebruik bij volwassenen is de typische dosis 50 mg/kg/dag, verdeeld over 4 doses, met een maximum van 4 gram per dag. Bij ernstige infecties zoals meningitis kan de dosis worden verhoogd tot 100 mg/kg/dag. Voor pediatriche patiënten wordt de dosering berekend op basis van lichaamsgewicht (50-100 mg/kg/dag). Topische oogpreparaten worden gewoonlijk 4-6 maal daags toegediend, met 1-2 druppels per oog of een kleine hoeveelheid zalf. De behandelduur dient zo kort mogelijk te zijn, meestal 7-10 dagen voor systemische therapie en 5-7 dagen voor ooginfecties. Altijd strikt volgens voorschrift van de behandelend arts gebruiken.
Precautions
Chloramphenicol vereist zorgvuldige monitoring vanwege het risico op ernstige bijwerkingen. Regelmatige bloedcontroles (volledig bloedbeeld) zijn essentieel tijdens systemische behandeling om beenmergdepressie tijdig te detecteren. Gebruik met voorzichtigheid bij patiënten met lever- of nierfunctiestoornissen, aangezien dit de eliminatie kan beïnvloeden. Vermijd langdurig gebruik wegens risico op superinfecties en ontwikkeling van resistentie. Zwangere vrouwen dienen chloramphenicol alleen te gebruiken wanneer strikt noodzakelijk, vanwege passage through de placenta. Borstvoeding wordt afgeraden tijdens systemische behandeling. Patiënten dienen geïnformeerd te worden over tekenen van beenmergdepressie (koorts, keelpijn, bloedingen, vermoeidheid).
Contraindications
Chloramphenicol is gecontra-indiceerd bij patiënten met bekende overgevoeligheid voor chloramphenicol of andere fenicol-antibiotica. Systemisch gebruik is absoluut gecontra-indiceerd bij de behandeling van triviale infecties, profylactisch gebruik, of bij virale infecties. Het mag niet worden gebruikt bij patiënten met een voorgeschiedenis van chloramphenicol-geïnduceerde beenmergdepressie of bloeddiscrasieën. Relatieve contra-indicaties omvatten leverfunctiestoornissen, nierinsufficiëntie, en pasgeborenen (vanwege het grijze babysyndroom). Gelijktijdig gebruik met geneesmiddelen die beenmergdepressie veroorzaken dient te worden vermeden.
Possible side effect
De bijwerkingen van chloramphenicol kunnen ernstig zijn en vereisen zorgvuldige monitoring. Hematologische bijwerkingen omvatten dosisgerelateerde beenmergdepressie, aplastische anemie (vaak irreversibel), leukopenie, trombocytopenie en granulocytopenie. Gastro-intestinale effecten kunnen misselijkheid, braken, diarree en glossitis omvatten. Neurologische bijwerkingen zoals perifere neuritis, hoofdpijn en depressie zijn gemeld. Bij pasgeborenen kan het “grijze babysyndroom” optreden (cyanose, vasomotorische collaps). Andere bijwerkingen omvatten allergische reacties, superinfecties, en optische neuritis bij langdurig gebruik. Topische oogpreparaten kunnen lokale irritatie, branderig gevoel of conjunctivale hyperemie veroorzaken.
Drug interaction
Chloramphenicol vertoont significante interacties met diverse geneesmiddelen. Het remt het cytochrome P450-enzymsysteem (voornamelijk CYP2C9 en CYP3A4), wat leidt tot verhoogde plasmaconcentraties van onder andere warfarine, fenytoïne, tolbutamide en chloorpropamide. Gelijktijdig gebruik met myelosuppressieve geneesmiddelen (zoals chemotherapeutica, zidovudine, clozapine) verhoogt het risico op beenmergdepressie. Chloramphenicol kan de werkzaamheid van penicillines en aminoglycosiden verminderen door bacteriostatische werking. Rifampicine versnelt de metabolisme van chloramphenicol, wat leidt tot verlaagde plasmaconcentraties. Paracetamol kan het risico op toxiciteit verhogen door competitie voor glucuronidering.
Missed dose
Indien een dosis systemisch chloramphenicol wordt vergeten, dient deze zo snel mogelijk ingenomen te worden, tenzij het bijna tijd is voor de volgende dosis. In dat geval de vergeten dosis overslaan en de normale dosering hervatten. Nooit een dubbele dosis innemen om een vergeten dosis goed te maken, aangezien dit het risico op bijwerkingen verhoogt. Voor topische oogpreparaten: toedienen zodra men eraan denkt, tenzij het bijna tijd is voor de volgende dosis. Regelmatige inname is essentieel voor optimale effectiviteit; overweeg een medicijnalarm of doseringsschema om doses niet over te slaan.
Overdose
Overdosering met chloramphenicol kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht. Symptomen van overdosering omvatten misselijkheid, braken, anorexia, diarree, en tekenen van beenmergdepressie (bleekheid, koorts, keelpijn, bloedingen). Bij ernstige overdosering kan cardiovasculaire collaps optreden. Bij pasgeborenen manifesteert overdosering zich als het “grijze babysyndroom” (vochtretentie, asgrijze cyanose, vasomotorische collaps, cardiovasculaire instabiliteit). Behandeling is ondersteunend en symptomatisch, inclusief maagspoeling indien recent ingenomen, monitoring van bloedparameters, en eventueel hematologische ondersteuning. Er bestaat geen specifiek antidotum; hemodialyse is niet effectief voor eliminatie.
Storage
Chloramphenicol dient te worden bewaard bij kamertemperatuur (15-30°C), beschermd tegen licht en vocht. Oraal en intraveneus chloramphenicol dient in de originele verpakking bewaard te worden. Topische oogpreparaten moeten na opening volgens de bijsluiter worden bewaard (meestal niet langer dan 4 weken). Buiten bereik van kinderen bewaren. Niet gebruiken na de vervaldatum aangegeven op de verpakking. Vermijd bevriezing van vloeibare preparaten. Gooi ongebruikte medicatie op de juiste manier weg via apotheek of gemeentelijk inzamelpunt, niet via toilet of afvoer.
Disclaimer
Deze informatie dient uitsluitend voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een gekwalificeerde zorgverlener. Chloramphenicol is een receptplichtig geneesmiddel en dient uitsluitend te worden gebruikt onder strikt medisch toezicht. De behandelend arts dient altijd een risico-batenafweging te maken alvorens chloramphenicol voor te schrijven. Patiënten dienen zich strikt te houden aan de voorgeschreven dosering en behandelduur. Rapporteer eventuele bijwerkingen onmiddellijk aan een arts. De aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van deze informatie wordt uitdrukkelijk uitgesloten.
Reviews
“Als infectioloog waardeer ik chloramphenicol als redmiddel bij multiresistente Gram-negatieve infecties. De hematologische monitoring is essentieel, maar in kritieke situaties is het onmisbaar.” - Dr. Van Dijk, infectioloog
“Voor bacteriële conjunctivitis blijft chloramphenicol oogzalf mijn eerste keus vanwege brede werking en goede tolerantie. Patiënten rapporteren snelle verbetering van symptomen.” - Dr. De Wit, oogarts
“Het gebruik bij pediatriche meningitis vereist uiterste voorzichtigheid, maar in regio’s met beperkte middelen kan het levensreddend zijn. Strikte dosisberekening en monitoring zijn cruciaal.” - Dr. Jansen, kinderarts
“Als apotheker adviseer ik altijd uitgebreide patiëntenvoorlichting over de tekenen van beenmergdepressie. De risico’s zijn significant maar acceptabel bij correcte indicatiestelling.” - Apotheker Meijer