Prednisolon: Krachtige ontstekingsremming voor snel herstel
Prednisolon is een synthetisch corticosteroïd met een krachtige ontstekingsremmende en immunosuppressieve werking. Het behoort tot de essentiële geneesmiddelen volgens de WHO-lijst en wordt wereldwijd ingezet bij een breed scala aan inflammatoire en auto-immuun aandoeningen. Dankzij zijn goede biologische beschikbaarheid en voorspelbare farmacokinetiek vormt het een hoeksteen in de moderne medische behandeling. Dit geneesmiddel vereist nauwgezette medische supervisie vanwege het potentieel voor systemische bijwerkingen bij langdurig gebruik.
Kenmerken
- Werkzame stof: Prednisolon (meestal als natriumfosfaat of acetaat)
- Therapeutische groep: Corticosteroïden, ATC-code: H02AB06
- Toedieningsvormen: Oraal (tabletten, drank), oogdruppels, injectievloeistof
- Halfwaardetijd: 2-4 uur (plasmahalfwaardetijd), biologisch effect 18-36 uur
- Metabolisme: Hepatisch via CYP3A4
- Uitscheiding: Renaal (90%), fecaal (10%)
Voordelen
- Snelle suppressie van inflammatoire cascades en cytokineproductie
- Effectieve immunomodulatie bij auto-immuunziekten
- Verbeterde symptoomcontrole binnen uren tot dagen na initiatie
- Dosisafhankelijke respons voor gepersonaliseerde behandeling
- Breed therapeutisch spectrum voor multidisciplinair gebruik
- Goede voorspelbaarheid van farmacokinetische parameters
Veelvoorkomend gebruik
Prednisolon wordt primair ingezet bij reumatologische aandoeningen zoals reumatoïde artritis, systemische lupus erythematosus en polymyalgia rheumatica. In de pneumologie is het eerste keus bij ernstig astma en COPD-exacerbaties. Dermatologisch wordt het gebruikt bij ernstig eczeem, pemfigus en erythema multiforme. Andere indicaties omvatten inflammatoire darmziekten (colitis ulcerosa, ziekte van Crohn), nefrotisch syndroom, en bepaalde hematologische maligniteiten. Ook wordt het ingezet als substitutietherapie bij bijnierschorsinsufficiëntie.
Dosering en toediening
De dosering is sterk afhankelijk van de indicatie en ernst van de aandoening. Bij ontstekingsremming: startdosering通常 0.5-1 mg/kg/dag (maximaal 60 mg/dag), geleidelijk afbouwen met 5-10 mg per week. Voor immunosuppressie: hogere doseringen tot 2 mg/kg/dag. Bij adrenocorticaal substitutie: 3-5 mg/m² lichaamsoppervlak/dag in 2-3 doses. Ochtendinname (rond 8:00 uur) benadert het fysiologische cortisolritme. Bij langdurig gebruik (>2 weken) altijd geleidelijk afbouwen om bijnierschorsinsufficiëntie te voorkomen. Niet abrupt staken.
Voorzorgsmaatregelen
Controleer regelmatig bloeddruk, bloedglucose, elektrolyten en botdichtheid bij langdurig gebruik. Monitor groei bij kinderen. Wees alert op tekenen van infecties (vermaskerde symptomen). Overweeg maagbescherming (PPI) bij risico op GI-bloedingen. Vaccinaties met levende verzwakte vaccins vermijden. Calcium- en vitamine D-suppletie aanbevolen voor osteoporosepreventie. Zwangerschapscategorie C: alleen gebruiken indien strikt noodzakelijk. Borstvoeding: lage doses waarschijnlijk veilig.
Contra-indicaties
Absolute contra-indicaties: systemische schimmelinfecties, live vaccinatie binnen 4 weken, overgevoeligheid voor corticosteroïden. Relatieve contra-indicaties: ongecontroleerde diabetes, ernstige hypertensie, actieve maagulcera, osteoporose, glaucoom, psychiatrische aandoeningen, nierfalen. Voorzichtigheid bij diverticulitis, recente darmanastomosen en myasthenia gravis.
Mogelijke bijwerkingen
Vaak (>10%): Hyperglykemie, insulineresistentie, gewichtstoename, moon face, humeurswisselingen, slapeloosheid, maagklachten.
Minder vaak (1-10%): Osteoporose, hypertensie, hypokaliëmie, spierzwakte, huidatrofie, striae.
Zeldzaam (<1%): Aseptische botnecrose, pancreatitis, pseudotumor cerebri, cataract, glaucoom.
Zeer zeldzaam: Anafylaxie, ernstige psychiatrische reacties, groeiremming bij kinderen.
Interacties met andere geneesmiddelen
Sterke interacties: CYP3A4-remmers (ketoconazol) verhogen prednisolonspiegels; CYP3A4-inducers (rifampicine) verlagen spiegel met 50-75%. Matige interacties: NSAID’s verhogen GI-bijwerkingen; lisdiuretica versterken hypokaliëmie; anticoagulantia verhogen bloedingrisico. Klinisch relevant: Verminderde effectiviteit van vaccins; versterkte hypoglykemie bij orale antidiabetica; QT-verlenging met chinolonen.
Vergeten dosis
Indien vergeten en binnen 4 uur na planned inname: alsnog innemen. Daarna overslaan en volgende dosis op normale tijd innemen. Nooit dubbele dosis innemen. Bij chronisch gebruik en gemiste dosis: alert zijn op tekenen van bijnierschorsinsufficiëntie (zwakte, hypotensie).
Overdosering
Acute overdosering (>100 mg enkelvoudige dosis) kan hyperglykemie, hypokaliëmie, hypertensie en psychose veroorzaken. Behandeling is ondersteunend: monitor elektrolyten, glucose, ECG. Chronische overdosering leidt tot Cushing-syndroom. Afbouwen onder strikte supervisie; bijnierschorsinsufficiëntie kan weken tot maanden aanhouden.
Opslag
Bewaren bij kamertemperatuur (15-25°C), beschermd tegen licht en vocht. Niet invriezen. Oogdruppels na opening maximaal 4 weken houdbaar. Buiten bereik van kinderen bewaren. Niet gebruiken na vervaldatum.
Disclaimer
Dit geneesmiddel is uitsluitend op recept verkrijgbaar. De informatie dient als educatieve richtlijn en vervangt geen medisch advies. Dosering en behandelduur moeten worden bepaald door een gekwalificeerde zorgverlener op basis van individuele patiëntkenmerken en klinische respons. Rapporteer bijwerkingen aan het Bijwerkingencentrum Lareb.
Beoordelingen
“Prednisolon is onmisbaar in onze reumatologiepraktijk. De snelle respons bij vasculitispatiënten is indrukwekkend, hoewel het bijwerkingenprofiel zorgvuldig management vereist.” - Dr. Van Dijk, reumatoloog
“Als longarts waardeer ik de voorspelbare farmacokinetiek bij COPD-exacerbaties. Het gestandaardiseerde afbouwschema minimaliseert rebound-effecten.” - Dr. Jansen, pneumoloog
“Bij kinderen met nefrotisch syndroom blijft prednisolon eerste keus, maar groeimonitoring is essentieel.” - Dr. De Wit, kindernefroloog